Rummikub, seks en schoonmoeders: het leven van een importbruid

De importbruid: het boek

Het aantal importbruiden is in 2008 weer gestegen, na een daling sinds de maatregelen van ex-minister Verdonk. Hulya Cigdem is een importbruid, zij kwam op haar vijftiende van Ankara naar Tilburg. Cigdem beschreef haar ervaring in ‘De importbruid’. Negen juni deed ze haar verhaal in de schouwburg van Tilburg.

Rummikub en schoonmoeders
“Ik zat bij de kapper op de dag dat mijn boek uitkwam. Toevallig zat er ook een importbruid en we zaten te kletsen over het boek. ‘Je hebt ons toch niet zwart gemaakt he?’ Vroeg ze aan me. Hoe vind je het dan als importbruid, vroeg ik haar. ‘Vreselijk’. Nou, zo heb ik het ook beschreven”, vertelt Cigdem. Het boek dat ze schreef is auto-biografisch. Het verhaal gaat over Ruya, die als vijftienjarige in Nederland terecht komt. Ze is opgegroeid in Ankara en heeft daar haar school afgemaakt, ze mag echter van haar vader niet doorstuderen omdat ze dan naar een andere stad zou moeten. Ruya denkt met het huwelijk voor de vrijheid te kiezen en een eigen leven in Nederland. “Maar waar Nederland ligt, dat moet ze met de Bos-atlas nog uitvogelen”, beschrijft Cigdem. Ze komt bij haar schoonfamilie in Tilburg terecht. “Dat voldoet totaal niet aan haar verwachting. Bij een huis met drie verdiepingen, dacht ze aan een paleis, geen rijtjeshuis”, lacht Cigdem. Ze praat over Ruya alsof ze haar persoonlijk kent. Het hoogtepunt in huis is het potje rummikub dat vaak gespeeld wordt in de familie. “Als je niet mee mag doen met rummikub hoor je er niet bij”, vertelt ze. Dat klinkt leuk en aardig, maar eigenlijk staat Ruya onder grote druk van haar schoonmoeder. “De macht van de vrouw wordt vaak onderschat. Schoonmoeders denken vaak dat ze de baas zijn, vooral over de schoondochter”, vertelt Cigdem. Ruya ontdekt na een half jaar die onderdrukking, Hulya pas na twee jaar. “Je past je aan in het gezin, je doet wat er van je verwacht wordt en je eigen wensen worden ondergeschikt”, legt ze uit.

Mannen mogen vreemdgaan
Hulya vecht zich vrij, ze schrijft het boek en probeert daarmee een discussie aan te wakkeren. Ze schrijft zelfs over een van de grootste taboes in de Turkse/islamitische gemeenschap: seks. “Ik wil daarmee de dubbele moraal benadrukken: mannen mogen hun gang gaan, dan zijn ze lekker getraind zodat ze de vrouw kunnen inwerken. Het is geaccepteerd dat mannen vreemdgaan, maar als er een Turkse meid tussen zit, is dat meteen een slet”, zegt Hulya. Moeten mannen zich niet inhouden? “Nee, want dan had Allah iets verzonnen bij jongens waardoor je kon zien dat nog maagd waren”, vertelt ze spottend.
Het woord importbruid is een letterlijke vertaling van het Turkse woord. “Je moet zien dat het samenhangt met klassevorming: jij bent van daar (Turkije) en niet van hier.”

Een vrouw kiezen voor jezelf en de familie
Na ervaringsdeskundige Cigdem is het de beurt aan sociaal-geograaf Erna Hooghiemstra om te verklaren waarom Turkse en Marokkaanse jongens hun bruiden in de herkomstlanden zoeken. In 2003 schreef ze haar proefschrift over dit onderwerp, maar – zo geeft ze aan – de situatie is in ontwikkeling. “De mannen willen een serieuze vrouw, ze gaan anders denken over relaties. Hun moeder geeft een beeld van wat een serieuze vrouw is: ze moet niet alleen bij de man passen maar ook bij de familie”, vertelt Hooghiemstra. De ouders zoeken vaak naar de partner, maar het besluit is aan de jongere zelf. Omdat de ouders nog veel kennissen en familie in het herkomstland hebben, gaan zij eerder daar op zoek naar een geschikte partner. “Jongens hebben daar niet veel tegen, die zoeken een moeder voor hun kinderen. En ze vinden de opvoedkwaliteit van iemand van daar beter”, volgens Hooghiemstra.
Sinds de maatregelen van Verdonk (leeftijdsgrens opvoeren, hogere inkomenseis en taaltoets in het land van herkomst) is er een daling in het aantal importbruiden. Dat is volgens Hooghiemstra vanzelfsprekend, door integratie en omdat men sterker nadenkt over de partnerkeuze. Bij Turken is de verbondenheid met Turkije sterker aanwezig dan Marokkanen met Marokko. “Bij Turken telt de trots meer. De meeste Marokkanen hier zijn Berbers, die voelen zich al minder verbonden met Marokko, dat kan een verklaring zijn.”

Daling is verdienste voor Verdonk
Cigdem is tegen het zoeken van een partner uit herkomstland. “De bruiden spreken nauwelijks Nederlands, zo krijgen de kinderen een taalachterstand: daarmee creëer je een cirkel. Als mensen uit liefde elkaar vinden, overwinnen ze ook de strenge eisen. Ik geloof toch dat het merendeel de hand van de ouders is.” Ze vindt het een verdienste voor Verdonk dat het aantal bruiden is gedaald. “Het is voor jongeren ook een reden om niet te komen. ‘Nederland is zo moeilijk om in te komen’.” Hooghiemstra is het daar deels mee eens. “De discussie over met wie je mag trouwen wordt te weinig gevoerd, in de culturen en in de Nederlandse maatschappij.” Cigdem wil de regels niet aanscherpen maar aanpassen, maar hoe weet ze niet. “Ik vraag me alleen af hoeveel de Nederlandse samenleving nog kan hebben.”

De Importbruid is verschenen bij De Arbeiderspers. Op 9 juni spraken Hulya Cigdem(schrijfster en journaliste), Dilek Kocabiyik (masterstudente UvT), Erna Hooghiemstra (sociaal-geograaf) en Ingrid Verhagen (Centrum voor Buitenlandse Vrouwen, Tilburg). De avond werd georganiseerd door de Tilburgse stichting die zich inzet voor gesprekken over globalisering en mondiale vraagstukken: Wereldpodium.